O
QUE OS PORTUGUESES COMIAM NO NATAL HÁ 100 ANOS
Ziet u die grote, heerlijke moot 'bacalhau' (=stokvis) voor u, gekookt met kolen, wortelen, aardappelen en veel olijfolie bovenop? Begin twintigste eeuw bestond dit enkel in het noorden van het land. Van Porto verder zuidwaarts werd kerstavond onder een onverbiddelijk strenge vasten doorgebracht. Vanaf het begin van de Advent aten de families geen vlees meer en in het zuiden van het land was er op kerstavond totale vasten tot de middernachtmis (Missa do Galo).
Ziet u die grote, heerlijke moot 'bacalhau' (=stokvis) voor u, gekookt met kolen, wortelen, aardappelen en veel olijfolie bovenop? Begin twintigste eeuw bestond dit enkel in het noorden van het land. Van Porto verder zuidwaarts werd kerstavond onder een onverbiddelijk strenge vasten doorgebracht. Vanaf het begin van de Advent aten de families geen vlees meer en in het zuiden van het land was er op kerstavond totale vasten tot de middernachtmis (Missa do Galo).
Está
a ver aquela posta alta e deliciosa de bacalhau cozido com couves,
cenouras, batatas e muito azeite por cima? No início do século XX,
isso era coisa que só existia no Norte do país. Do Porto para
baixo, a véspera de Natal era passada no mais rígido e rigoroso
jejum. A partir do início do Advento, as famílias faziam jejum de
carne e, na véspera de Natal, no Sul do país, era jejum total até
à Missa do Galo.
Maria de Lourdes Modesto haalt dit op in een artikel gepubliceerd in de krant Público in 2009. De grootste specialiste in Portugees eten herinnert zich dat ze in de jaren ‘30 pas na de mis eindelijk iets mocht eten, en meestal serveerden de ouders een dessert als einde van het vasten. De 25ste werd dan een volledig middagmaal geserveerd en in de Alentejo, waar zij met de familie woonde, was dat altijd varkensvlees – van kalkoen was geen sprake.
A
tradição é recordada por Maria de Lourdes Modesto num artigo
publicado no jornal Público, em 2009. A maior especialista em comida
portuguesa lembra-se que, na década de 30, depois da missa tinha
finalmente direito a comer qualquer coisa – e normalmente os pais
serviam um doce para quebrar o jejum. No dia 25, então, era servido
um almoço completo e, no Alentejo, onde vivia com a família, era
sempre porco – peru nem vê-lo.
In Funchal was er traditioneel ook het vasten op kerstavond en varken op kerstdag. Na de middernachtmis, werd een kippensoep met een glas wijn geserveerd. In feite begon het feest pas na de mis.
No
Funchal, a tradição também era a do jejum na véspera e a do porco
no Dia de Natal. De madrugada, depois da Missa do Galo, era servida
uma canja e um cálice de vinho. Na verdade, a festa só começava
depois da missa.
Tegenwoordig
is de maaltijd op kerstavond net zo belangrijk als het middagmaal op
de 25ste. Maar 100 jaar geleden was dit iets dat voornamelijk in het
noorden van het land bestond, boven Porto. Daar was er dus wel een
traditie van een familie diner, met bacalhau –gekookt of als
beignet–, een stoofpotje van inktvis , rijst met inktvis of andere
vleesloze gerechten. Op kerstavond verzamelde het gezin zich aan
tafel om het feest samen te vieren. En de ‘Missa de Galo’ bestond
niet in die regio.
Hoje
em dia, a ceia da véspera de Natal tem tanta importância como o
almoço de dia 25. Mas, há 100 anos, era coisa que existia
essencialmente no Norte do País, acima do Porto. Aí, sim, havia uma
tradição de jantar em família, com bacalhau – cozido ou em
pastéis –, polvo guisado, arroz de polvo ou outros pratos sem
carne. Na véspera de Natal, a família reunia-se à mesa para
celebrar a festa em conjunto. E Missa do Galo não existia na região.
Toen
hij eind negentiende eeuw verhuisde naar Lissabon, maakte de
schrijver Ramalho Ortigão zich druk om wat hij noemde “een
invasie van de woonkamer door de sacristie”,
een “priesterlijke
inmenging
“ die een diner onderbrak voor een mis. “De
priesters -zonder hun kennis over de zonde in twijfel te trekken- weten niets over de familie.”
In
het noorden aanbad niemand om middernacht het Kindje Jezus. Op dat
moment zat iedereen aan tafel, rond de inktvis of de bacalhau.
Alleen de adellijke families in het noorden verbraken deze traditie.
In een onderzoek naar “het
voedsel in de Portugese familie rituelen” publiceerde
Maria Antonia Lopes, van het Centrum voor Geschiedenis en
Maatschappij aan de Universiteit van Coimbra, een menu voor een
kerstdiner van een adellijke familie uit het noorden in 1891:
groenten puree, zelfgemaakte fantasie rijst, inheemse koteletten en
‘idem
erwten’ gemengd
met bloemkool. Als dessert, cake, pudding en Kerstbrood, onder
andere.
Quando
foi viver para Lisboa, no final do século XIX, o escritor Ramalho
Ortigão indignou-se mesmo contra aquilo a que chamou “uma
invasão do lar pela sacristia”,
um “intrometimento
sacerdotal”
que interrompia um jantar com uma missa. “Os
padres, sem de modo algum lhes discutirmos o muito que eles sabem do
pecado, não sabem nada acerca da família”.
No
Norte, ninguém rezava pelo Menino Jesus à meia-noite. A essa hora
toda a gente estava sentada à mesa, à volta de um polvo ou de um
bacalhau. Só as famílias da nobreza nortenha fugiam à tradição.
Numa investigação sobre “os
alimentos nos rituais familiares portugueses”,
Maria Antónia Lopes, do Centro de História da Sociedade e da
Cultura, da Universidade de Coimbra, publicou um menu de uma ceia de
Natal de uma família nobre do Norte, em 1891: puré de jardineira,
arroz de fantasia caseira, costeletas nacionais e “ervilhas
idem”
e couve flor composta. Para sobremesa, bolo experimental, pudim
incógnito e broas de Natal, entre outros.
Op
het einde van de Tweede Wereldoorlog was bacalhau stilaan in het
hele land beschikbaar. Volgens Nuno Miguel Costa, van het Maritiem
Museum van Ílhavo, zag de Estado Novo in die bacalhau een ‘eenvoudig’
en ‘bescheiden’ gerecht dat hielp
om het volk zuinigheid
en goed gedrag bij te brengen.
Van
de
popularisering
van de
televisie
en de door
de staat gegarandeerde distributie
van bacalhau profiteerde
de
dictatuur om een nationale propaganda in
te voeren
ter promotie
van bacalhau, waardoor het een traditie werd in het hele land.
Tegenwoordig is gekookte bacalhau iets dat op de 24e niet ontbreekt in het huis van de Familie
Mysterie.
Ik ben dol op die grote,
heerlijke bacalhau moten
die uiteenvallen
in sappige reepjes. Zelfs kinderen vinden
dit hemels lekker.
Eigenlijk is er hier thuis maar één gerecht
dat een intens en heftig
debat
op gang brengt: de ‘bolo-rei’
(koningstaart).
Ik koop er
altijd,
maar
mijn lieve en onvolprezen
Mevrouw
Mystery
heeft
er een hekel aan.
No
final da II Guerra Mundial, o bacalhau começou então a espalhar-se
por todo o país. Segundo Nuno Miguel Costa, do Museu Marítimo de
Ílhavo, o Estado Novo via no bacalhau um prato ‘simples’ e
‘humilde’ que ajudava a educar o povo a ser poupadinho e bem
comportadinho. Com a massificação da televisão e a distribuição
de bacalhau garantida pelo Estado, a ditadura aproveitou para impor
uma propaganda nacional em defesa do bacalhau, tornando-o tradição
em todo o país. Hoje, bacalhau cozido é coisa que não falta no dia
24 em casa da Família Mistério. Adoro aquelas postas altas e
deliciosas de bacalhau que se separam em lascas suculentas. Mesmo as
crianças estão rendidas a esta maravilha. Aliás, cá em casa, só
há um alimento que cria um intenso e dedicado debate: o bolo-rei. Eu
compro sempre, já a minha querida e prezada Mulher Mistério odeia.
Overigens
was er In Portugal nooit enige consensus over deze taart. Het recept
werd in 1869 naar Lissabon gebracht door de eigenaar van de
Confeitaria Nacional, die vorig jaar de aartsmoeilijke verkiezing won
voor de beste
Bolo Rei van Lissabon, georganiseerd door uw dienaar en
gejureerd door chef José Avillez en Marta. Baltasar Rodrigues
Castanheiro Junior proefde de ‘bolo-rei’ voor het eerst in Parijs
en begon ze te verkopen in de Confeitaria. Al snel werd de taart een
hit, vooral tijdens de kerstperiode.
Em
Portugal, aliás, este bolo nunca foi consensual. A receita foi
trazida para Lisboa em 1869 pelo dono da Confeitaria Nacional que, no
ano passado, ganhou a rigorosíssima eleição de Melhor Bolo-Rei de
Lisboa organizada por este vosso casal amigo e que teve como jurados
o chef José Avillez e a Marta. Baltasar Rodrigues Castanheiro Júnior
provou, pela primeira vez, o bolo-rei em Paris e começou a vendê-lo
na Confeitaria. Rapidamente, o bolo se tornou um sucesso
especialmente na época do Natal.
Maar
met de invoering van de Republiek lag een cake met ‘Koning’ in de
naam nogal moeilijk. De verkoop werd door de staat verboden en alleen
de appetijt en de vindingrijkheid van de Portugezen hielden het in
leven. Voordat de politici beseften wat er gebeurde, verkochten de
patisseries dezelfde taart, maar noemden haar Kersttaart,
Nieuwjaarstaart of zelfs Ex-Koningstaart. Ikzelf eet haar onder om
het even welke naam, manier of
vorm. Zoals bacalhau, inktvis, kalkoen of ander heerlijkheden
van de Portugese culinaire traditie. Belangrijk
is dat het lekker
is.
Mas,
com a implantação da República, um bolo com ‘Rei’ no nome
virou um ultraje. A venda foi proibida pelo Estado e só a gula e a
imaginação dos portugueses é que o conseguiu manter vivo. Antes
que os políticos percebessem o que se estava a passar, já as
pastelarias vendiam o mesmo bolo, chamando-lhe Bolo de Natal, Bolo de
Ano Novo ou até Ex-Bolo-Rei.
Eu,
por mim, como-o com qualquer nome ou de qualquer maneira e feitio.
Tal como o bacalhau, o polvo, o peru ou qualquer outra maravilha da
tradição culinária portuguesa. O que é importante é que seja
delicioso.
Een
prachtige kerstavondmaal wens ik u, waar de traditie ook weze.
Uma
óptima ceia de Natal para si onde quer que a tradição esteja.
(Bron/Fonte:www.casalmisterio.com– eigen vertaling)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten