FADISTA CARMINHO EN DE HISTORIE VAN CAIS DO SODRÉ

FADISTA CARMINHO E A HISTÓRIA DO CAIS DO SODRÉ

De video van de single 'Estrela' van fado zangeres Carminho werd opgenomen in de legendarische Bar Oslo in Lissabon, op de dag van de definitieve sluiting in oktober 2018. Oslo werd in 1981 geopend in de Rua Nova do Carvalho, beter bekend als Rua Cor de Rosa (Roze Straat), en was de bar waar verschillende generaties muziekliefhebbers passeerden. In het hart van de Cais do Sodré, was Oslo de plaats waar Carminho ontelbare nachten doorbracht met haar vrienden en de plaats die haar leven enigszins tekende. Maar de geschiedenis van de bar heeft een nogal ironische kant.

O vídeo do single 'Estrela' da fadista Carminho foi gravado no mítico Bar Oslo em Lisboa, no dia do seu encerramento em outubro 2018. O Oslo nasceu em 1981 na Rua Nova do Carvalho, mais conhecida como a Rua Cor de Rosa, e era o bar por onde passaram várias gerações de amantes de música dessa época. No coração do Cais do Sodré, o Oslo foi onde Carminho passou inúmeras noites com os seus amigos e lugar que de alguma forma marcou a sua vida. Mas a história do bar tem um lado bastante irónico.

foto: Daniel Rocha

Ten tijde van de grote navigatie en maritieme ontdekkingen was de Cais do Sodré een dynamische zone, waar de schepen werden gebouwd waarmee de Nieuwe Wereld overzee werd ontdekt, de aanzet naar nieuwe volkeren en nieuwe culturen. In die tijd heette de wijk 'Bairro Cata-qué-farás', een merkwaardige naam gebaseerd op een legende die zei dat het zand van de Taag goudstof bevatte, reden waarom reizigers het zand van het strand hardnekkig gingen zeven. Vandaar 'cata-que-farás' ('uitzoeken zult gij'). In de loop van de jaren zijn er andere hypotheses geopperd om de naam verklaren, maar de betekenis van de oorspronkelijke naam blijft één van die mysteries van de hoofdstad.

Na época das grandes navegações e descobrimentos marítimos, o Cais do Sodré era uma zona dinâmica onde eram construídas as embarcações usadas para se descobrir as novas terras além-mar, ponto de partida para novos povos e novas culturas. Nessa altura chamava-se 'Bairro Cata-qué-farás', nome curioso baseado numa lenda que dizia que a areia do Tejo possuía pó de ouro, o que levava os viajantes a peneirar as areias da praia com afinco. Daí o 'cata-que-farás'. Ao longo dos anos surgiram outras hipóteses tentando explicar o nome, mas o significado do nome original continua um daqueles mistérios do capital.

Later werd de wijk Cais do Sodré genoemd, wat te maken heeft met een gelijknamige familie die daar woonde en die verbonden was met de maritieme handel. Het waren de gebouwen, ontmoetingsruimtes en samenkomsten anex feesten die van de buurt één van de 'places to be' maakten in het hectische Lissabon van de negentiende eeuw. In de loop der jaren verloederde de wijk, met nog nauwelijks bezochte bars met een dubieus publiek, iets wat vrij gebruikelijk is in havenplaatsen.

Mais tarde a zona passa a ser chamada Cais do Sodré, tendo a ver com uma família homónima que habitava por aí e era ligada ao comércio marítimo. Foram os edifícios, espaços de encontro e convívio, com saraus que fizeram desta área um dos lugares da moda na frenética Lisboa do século XIX. Ao longe dos anos o bairro deu lugar à degradação, com bares mal frequentados e repletos de público suspeito, coisa bastante comum nas regiões portuárias.

De laatste jaren en via een project van herkwalificatie van de wijk, vond de Cais do Sodré zichzelf opnieuw uit en werd een attractieve zone, een nieuw centrum van ontspanning in Lissabon. Terwijl in de hogerop gelegen Bairro Alto de situatie veranderde, vanwege klachten van omwonenden over het lawaai en de urenlange onophoudelijke drukte, werkte de Cais do Sodré de faam als prostitutiezone weg -terwijl ze wel nog steeds van het aura profiteerde- en is terug open gebloeid. Het nachtleven in de wijk kreeg de voorkeur van de Lissabonner, vooral de Rua Nova do Carvalho en alle restaurants, bars en discotheken in de buurt.

Nos últimos anos, Após o projeto de requalificação do bairro, o Cais do Sodré reinventou-se e chegou a tornar-se numa zona atrativo, novo ponto de diversão lisboeta. Enquanto no Bairro Alto a situação mudou, devido às reclamações dos moradores locais em relação ao barulho e ao horário da baderna incessante, o Cais do Sodré despediu da velha fama de zona de prostituição, ao mesmo tempo continuando a beneficiar dessa aura, e voltou a florescer. O bairro foi escolhido pelos lisboetas para as suas saídas noturnas, com destaque a Rua Nova do Carvalho e todos os restaurantes, bares e discotecas que a envolvem.

foto: @susieqwalk

Ondertussen zijn deze plaatsen iconen van de geschiedenis en cultuur van Lissabon en de Cais do Sodre geworden en hebben in hoge mate bijgedragen aan het herstel en de rehabilitatie van de wijk. Maar de afgelopen jaren is de zone aan de rivier populair geworden bij talloze luxe vastgoedprojecten en toerisme dat de buurt transformeert. In 2016 gaf de gemeenteraad van Lissabon het stadsbestuur de aanbeveling om de historische gebouwen tegen vastgoed speculatie te beschermen, gezien het feit dat "het verdwijnen van deze gebouwen zal bijdragen tot het teloor gaan van het karakter van de Cais do Sodre." Dit alles heeft niet kunnen voorkomen dat verschillende uitbaters onlangs door de verhuurders werden opgezegd. Één van de gebouwen waar deze ruimtes zich bevinden, in de Rua Nova do Carvalho, werd verkocht door de ongeveer 30 eigenaars aan een makelaar, die het op zijn beurt verkocht aan een Franse hotelgroep. Verschillende emblematische discotheken van de Cais do Sodre kregen een uitzettingsbevel en zullen moeten verhuizen naar ruimtes ter beschikking gesteld door de Stad Lissabon, aan de Cais Gás, langs de Taag. Eigenaardig genoeg is de ironische kant van het verhaal dat de bars en discotheken die verantwoordelijk waren voor de heropleving van de wijk, de eerste slachtoffers van de huidige populariteit van de zone worden...

Entretanto estes estabelecimentos são ícones da história e da cultura da cidade de Lisboa e da zona do Cais do Sodré, tendo contribuído bastante para reabilitação e dinamização do bairro. Mas nos últimos anos a zona ribeirinha tem sido procurada, por inúmeros projetos imobiliários de luxo e de turismo que está transformando a área. Em 2016, a Assembleia Municipal de Lisboa recomendou à Câmara que proteja os estabelecimentos históricos da especulação imobiliária, considerando que “o desaparecimento destes estabelecimentos irá contribuir para a descaracterização da área do Cais do Sodré”. Tudo isso não evitou que vários comerciantes recentemente receberam uma denúncia do contrato de arrendamento por parte dos senhorios. Um dos prédios onde estes espaços se encontram, na Rua Nova do Carvalho, foi vendido pelos cerca de 30 proprietários a uma imobiliária, que, por sua vez, o revendeu a um grupo hoteleiro francês. Várias discotecas emblemáticas do Cais do Sodré receberam uma ordem de despejo e deverão ocupar espaços disponibilizados pela Câmara de Lisboa no ribeirinho Cais Gás. Curiosamente o lado irónico da história é que os bares e discotecas que foram à origem da requalificação do bairro se tornam os primeiros vítimas da popularidade atual da zona...

Om terug te keren op Carminho: zoals gezegd, werd de videoclip van haar nieuwste single 'Estrela' (een nummer van haar meest recente album 'Maria') opgenomen in de Oslo Bar, in de Rua Nova do Carvalho, verwijzend naar veel mensen en plaatsen die op één of andere manier van groot belang waren in haar leven. We worden geconfronteerd met een nummer van een fado zangeres, gespeeld door Carminho zelf op elektrische gitaar. Maar geen paniek: ze heeft al de geruchten ontkend als zou ze van fado afstand nemen door het gebruik van sommige elektrische instrumenten op de nieuwe plaat. Het gebeurde gewoon tijdens de opname: "Het was een intiem moment. Ik pakte een elektrische gitaar in de studio, terwijl de anderen koffiepauze namen, ik begon te spelen en iemand begon op te nemen. Ze vonden het leuk en ik vond het iets heel eerlijk. En het bleef staan." Cineast João Sousa wilde dit moment vastleggen en registreerde Carminho en haar gitaar tijdens die laatste nacht in Bar Oslo, de legendarische cult ruimte die saudade achter laat.

Voltando à Carminho: como mencionado, o videoclip do seu mais recente single 'Estrela' (tema do seu álbum mais recente 'Maria') acabou por ser gravada no Bar Oslo, na Rua Nova do Carvalho, fazendo referencia a muitas pessoas, e lugares que de alguma maneira tiveram grande importância na sua vida. Estamos confrontados com um tema de uma fadista, tocada pela própria Carminho de guitarra elétrica na mão. Mas não há crise: ela afastou quaisquer ideias de afastamento do fado, pela presença no novo disco de alguns instrumentos elétricos. Aconteceu simplesmente durante a gravação: "Foi um momento íntimo. Peguei numa guitarra elétrica que estava no estúdio enquanto eles estavam a beber café, comecei a tocar e alguém pôs a gravar. Eles gostaram e eu achei que era algo de profundamente honesto. E ficou.". Desfiado a realizar este momento, o cineasta João Sousa registou a Carminho com a sua guitarra na última noite no Bar Oslo, este lendário espaço de culto que deixa saudade.

ESTRELA Tu és a estrela Que guia o meu coração Tu és a estrela Que iluminou o meu chão És o sinal De que eu conduzo o destino Tu és a estrela E eu sou o peregrino Até aqui foi uma escuridão tal Dessas que nos faz ser sábios do mundo Vivi desilusão tão desigual Que vim dar à minha infância num segundo Nem sabes tu aquilo que fizeste Por mim e até por ti quando chegaste Só sei que ao te ver tu reergueste O que em mim era só cinza e desgaste Amor que se deu mas numa distância Distância que nos fez acreditar Que é essa que dá real importância À liberdade que é poder e saber amar Bem mais feliz agora, certamente Vou eu seguindo assim pla vida fora Não mais estarei sozinha e estou bem crente que o teu Feixe de luz própria me segue agora © Letra: Carminho

STER Jij bent de ster Die mijn hart leidt Jij bent de ster. Het licht op mijn weg Jij bent het teken Dat ik het lot in handen heb Jij bent de ster. En ik ben de pelgrim. Tot nu toe was er zo'n duisternis Als die van ons wijzen der wereld maakt Ik was zo zwaar teleurgesteld Dat ik mijn kindertijd in een seconde opgaf Je beseft niet eens wat je gedaan hebt. Voor mij en zelfs voor jou toen jij opdook Ik weet alleen dat door jou te zien, jij bij mij Hebt verholpen wat grijs en versleten was Liefde die zich gaf, maar op een afstand Afstand die ons deed geloven Dat hij het eigenlijk is die betekenis geeft Aan de vrijheid van het kunnen en weten te beminnen Een stuk gelukkiger nu, zeker weten Ga ik zo verder door het leven Ik zal niet meer alleen zijn en ik geloof Dat jouw eigen lichtbundel mij nu volgt © Tekst: Carminho - eigen vertaling