FOZ CÔA : DE EERSTE GRAVURES IN STEEN? 

FOZ CÔA : AS PIMEIRAS GRAVURAS EM PEDRA?

Recent was ik in Vila Nova de Foz Côa en had het geluk de historische rotsgravures te kunnen bezoeken, zonder de voorafgaande boeking die in principe van doen is.

Het gaf een eigenaardig gevoel, de confrontatie met het werk van mensen die hier zo’n 25.000 jaar geleden eigenlijk al “Letters in steen” creëerden, zij het dan met tekeningen omdat letters toen nog niet in gebruik waren. Op het eerste zich wat warrig, maar een deskundige gids leert je al snel de verschillende lagen in de tekeningen te onderscheiden. Afbeeldingen van paarden, oerossen, steenbokken en vissen zijn in de leisteenachtige rotsen gegraveerd.  Verbluffend als je weet over welke middelen onze voorouders slechts beschikten.

In 1995 wilde de regering van huidig president Cavaco Silva op deze plaats een dam bouwen en er kwam zelfs een hongerstaking en een nieuwe regering aan te pas om de gravures te redden.

Recentemente fui em Vila Nova de Foz Côa e tive a sorte poder visitar  as gravuras rupestres históricos, sem a marcação que em princípio é precisa. Fiquei com um sentimento peculiar, o confronto com o trabalho de pessoas que aqui, há cerca de 25.000 anos, já criavam ‘Letras em pedra’, embora com desenhos porque ainda não se usavam letras. À primeira vista, uma confusão, mas um guia competente explica rapidamente as várias camadas que podem ser distinguidas nos desenhos. Há imagens de cavalos, auroques, caprídeos e peixes gravadas nas rochas de xisto, por incrível que pareça, sabendo que os  nossos ancestrais possuíam apenas ferramentas. Em 1995 o governo do actual presidente Cavaco Silva queria construir uma barragem neste lugar e foi preciso até uma greve de fome e um novo governo para salvar as gravuras.

Van de gemeentelijke site www.cm-fozcoa.pt/index.php/turismo/parque-arqueologico-do-vale-do-coa

“De naam Foz Côa wordt vandaag de dag in verband gebracht met de ontdekking van een belangrijk aantal rotsgravures uit het Laat-Paleolithicum, in de valleien van de  Douro en de Côa.

Het is waar dat de gravures altijd al zichtbaar waren voor herders en molenaars, waardoor een aantal van hun eigen creaties samengevoegd zijn met hun voorgangers die  ongeveer tweehonderd eeuwen oud zijn of meer. Het is ook zo dat Dr José Silvério de Andrade,  arts, schrijver en burgemeester van de gemeente Vila Nova de Foz Côa, al in de jaren '30 aan de bekende archeoloog Abade de Baçal  melding maakte van enkele gravures die hij had ontdekt, dit in een artikel in een krant van Mirandela.

Maar het was de archeoloog Dr Nelson Rebanda die in 1995 zijn naam verbond aan de officiële ontdekking van deze bevindingen, als gevolg van een opdracht die hem was toevertrouwd door de groep EDP (Energia de Portugal), concessionaris van een stuwdam in aanbouw in de Côa-vallei. Middenin een verhit publiek debat, sloten ook onder andere Mila Simoes de Abreu, Antonio Martinho Baptista, João Varela en Mario Gomes Zilhao zich aan bij deze archeoloog.

Kort nadat de werken aan de dam werden stopgezet door de regering die in oktober 1995 aan de macht kwam, werd de Côa-vallei geklasseerd als nationaal monument, met de verschillende "sites", die ondertussen over meer dan 17 kilometer werden geïdentificeerd. Volgens deskundigen bevond zich hier het grootste openlucht museum ter wereld van het Paleolithicum. Daarop kwam het belang van deze ontdekkingen ook ter kennis van de UNESCO, die niet twijfelde om dit als Cultureel Werelderfgoed te classeren.” (eigen vertaling).

Do site municipal www.cm-fozcoa.pt/index.php/turismo/parque-arqueologico-do-vale-do-coa

”Ao nome de Foz Côa anda hoje associada a descoberta, nos vales dos rios Côa e Douro, de um elevado número de gravuras rupestres do Paleolítico Superior.

É verdade que as gravuras sempre foram vistas pelos pastores e pelos moleiros, deixando alguns destes as suas próprias criações ao lado dos que os antecederam em cerca de duzentos séculos ou mais. E verdade é também que o fozcoense Dr. José Silvério de Andrade, que foi médico, escritor e presidente da Câmara Municipal de Vila Nova de Foz Côa, já nos anos 30 dava notícias de algumas gravuras, que descobrira, ao conceituado Abade de Baçal, através de um seu artigo num jornal de Mirandela.

Foi no entanto o Dr. Nelson Rebanda o arqueólogo que, em 1995, ligou o seu nome à descoberta oficial de tais achados, na sequência dos trabalhos que lhe haviam sido incumbidos pela EDP, concessionária da barragem entretanto em construção no Côa. A este arqueólogo, no meio de acesa discussão pública, vieram juntar-se, entre outros, Mila Simões de Abreu, António Martinho Baptista, Mário Varela Gomes e João Zilhão.

Declarada a suspensão da barragem pelo Governo que acedeu ao poder em Outubro de 1995, em breve o Vale do Côa, com os diversos "sítios" entretanto identificados ao longo de 17 quilómetros, recebia a classificação de monumento nacional. Segundo os entendidos, ali se encontrava o maior museu ao ar livre do Paleolítico, de todo o mundo. E a importância de tais achados chegou depois ao conhecimento da UNESCO, que não demorou a considerá-los Património Cultural da Humanidade.”