HET EUROVISIE SONGFESTIVAL EN DE ANJERREVOLUTIE

Portugal begin jaren 70, het land bevindt zich op een absoluut dieptepunt in zijn geschiedenis. De extreem conservatieve António de Oliveira Salazar heeft er tijdens zijn autoritair bewind van 1932 tot 1968 de Estado Novo geïnstalleerd, een dictatuur die met behulp van een geheime politie (de gevreesde PIDE) alle politieke en burgerlijke vrijheden inperkt en de grenzen zo goed als gesloten houdt. Bovendien is Portugal het enige land dat nog vasthoudt aan zijn kolonies, iets waar andere Europese landen al enige tijd afstand van hebben gedaan. De Portugezen worden dan ook in Afrika geconfronteerd met een uitzichtloze koloniale oorlog, waarbij duizenden jonge rekruten sneuvelen. Dit veroorzaakt bovendien een exodus van jonge mannen die het land ontvluchten om aan de dienstplicht te ontkomen. In 1968 werd de zieke Salazar opgevolgd door Marcello Caetano die onder druk van de leger- en politieleiding de fascistische lijn blijft volgen. Portugal kent inmiddels de laagste ontwikkelingsgraad van Europa en stagneert als het ware onder het juk van een reactionaire oligarchie. Onder linkse Portugese officieren (vooral jongere kapiteins) groeit echter de afkeer en het verzet tegen de gruwel van de oorlog en de conservatieve politiek, wat leidt tot de oprichting van de Movimento dos Capitães in september 1973. Wanneer generaal António de Spinola terugkeert van zijn missies in Angola en Guinee-Bissau, zoeken de kapiteins contact met deze hogere officier en wordt de beweging omgevormd tot MFA (Beweging van de Strijdkrachten), die zich in cellen organiseert over het Portugese vasteland. Van dan af rijpt het plan voor de omverwerping van het regime en Otelo Saraiva de Carvalho krijgt in maart 1974 de opdracht een scenario uit te schrijven. Drie weken later vormen 26 volgepende A4'tjes het script voor een militaire staatsgreep. 

Nu eventjes inzoomen op Lissabon, 7 maart 1974. In het Teatro Maria Martos wordt de Grande  Premio TV da Canção Portuguesa georganiseerd, om de Portugese inzending voor het Eurovisie Songfestival te kiezen. Tien nummers zijn weerhouden voor de finale en de resultaten worden bepaald door een regionale jury, die elk 20 stemmen heeft, en een selectiejury van negen, elk met 10 stemmen. Als vijfde komt Paulo de Carvalho op scene met het nummer E depois do adeus (Na het afscheid), een ballad over het einde van een relatie en wat dit betekent voor betrokkene. Een mooie tekst, sterke compositie en innemende vertolking hebben als resultaat dat Paulo de selectie wint met een straatlengte voor, hij krijgt o.a. van acht van de negen selectie juryleden de 10 stemmen. Hij is op dat moment al een bekende naam als medeoprichter van de groep Sheiks die in de jaren 60 het Portugese antwoord vormden op de Beatles en door zijn optredens in diverse TV series, theater en film. Het nummer wordt een succes en nestelt zich al snel in de Portugese hoofden en in de top-10 van het land.

Terug naar kapitein Otelo Saraiva de Carvalho. Hij heeft in zijn plan twee herkenningsmomenten voorzien voor het starten van de revolutie. Op 25 april 1974, de dag van de Anjerrevolutie, om half één ‘s morgens wordt op Radio Renascença het nummer Grândola, Vila Morena van José Afonso (ook wel Zeca Afonso genoemd) gespeeld, het signaal voor de militairen om hun kazernes te verlaten en richting Lissabon te trekken. Dit lied wordt algemeen beschouwd als het symbool van de revolutie, uiteraard ook door de tekst die een aanklacht tegen het regime was. Maar er was dus ook een tweede herkenningsmoment, met name het winnende festival nummer van Paulo de Carvalho. Dit nummer werd een paar uur voordien uitgezonden, op een eerder lokale zender Emissores Associados de Lisboa, als eerste signaal om te bevestigen dat de coupleiders de controle over strategische delen van het land hadden overgenomen en iedereen zich klaar moest houden voor het tweede signaal. Het nummer van Paulo werd door zijn naamgenoot en kapitein gekozen omdat het als (op dat moment) erg populair nummer niet de aandacht zou trekken, in tegenstelling tot Grandola, Vila Morena. Dus eigenlijk was E depois do adeus van Paulo de Carvalho het officiële signaal voor de start van de revolutie, maar u begrijpt dat het veel minder uitstraling had en dus niet als symbool van de revolutie is bijgebleven. De rest is geschiedenis, de Anjerrevolutie slaagde met een minimum aan bloedvergieten en de Portugezen vierden het einde van de dictatuur.

En het Eurovisie Songfestival dan? Dat vond een paar weken later plaats in het Engelse Brighton en het was het jaar waarin ABBA won met Waterloo. Verder in de top vijf kleppers als Cigliola Cinquetti,  Mouth & MacNeal en Olivia Newton-John. Portugal eindigde met 3 punten laatste, ex aequo met Noorwegen, Duitsland en Zwitserland. Paulo de Carvalho kwam echter wel in de annalen van het Festival terecht. In de Official History of The Eurovision Song Contest wordt zijn nummer door auteur John Kennedy O'Connor aangehaald als "de enige Eurovisie-inzending die daadwerkelijk een revolutie heeft ontketend". Paulo zelf bouwde een succesvolle carrière uit en legde zich vanaf halfweg de jaren tachtig volledig toe op fado. Op zijn laatste plaat, Duetos (2017) was het kruim van de Portugese muziekscene te gast.

Momenteel loopt dus opnieuw een Eurovisie Songfestival (Turijn, 10 tot 14 mei), waarvoor Portugal de jonge zangeres Maro heeft afgevaardigd met het nummer Saudade, Saudade. Ik had het hierover in een vorige bijdrage en ik vermoed dat zij het wel veel beter zal doen dan Paulo de Carvalho in 1974, ze heeft in elk geval al de halve finale overleefd.