LETTERS IN STEEN EN PORTUGAL

WELKOM - SEJA BEM-VINDO

Van Jeroen Boudens leerde ik letters in steen verwerken. Muziek bracht mij naar Portugal waar ik verliefd werd op het land, zijn inwoners en fado. Van deze passies heb ik een cocktail gemaakt, met behoorlijk wat muziek toegevoegd. Welkom op deze blog waar je hopelijk ook jouw ding vindt. Het letterkappen is echter al een tijdje beperkt door een hardnekkige tendinitis...

Jeroen Boudens ensinou-me a escultura das letras em pedra. A música trouxe me a Portugal onde apaixonei-me pelo paÍs, pelos habitantes e pelo fado. Destas paixões fiz um cocktail, colocando bastante música. Seja bem-vindo neste blog e espero que vá gostar. No entant, há algum tempo a esculptura de letras tem sido limitada por uma tendinite teimosa.... (Sou belga, então peço desculpa por erros de tradução)

1 feb 2017

NIEUWE CD VAN LULA PENA MET VERSCHILLENDE BELGISCHE LINKS
NOVO CD DE LULA PENA TEM VÁRIAS LIGAÇÕES COM A BÉLGICA
20 jaar na haar eerste plaat (Phados), opgenomen in België, en zeven jaar na de tweede (Troubadour), brengt Lula Pena een nieuw album uit onder de titel ‘Archivo Pittoresco’. Voor deze derde plaat keert de Portugese zangeres terug naar een Belgisch label, met name Crammed Discs. Het is een akoestisch album waarop de artieste naast nummers in het Portugees ook andere talen als Italiaans, Engels, Grieks en Frans gebruikt voor teksten van haarzelf en andere auteurs. Jaren terug zei de zangeres al: “Als ik componeer dan werk ik met wat ik voorhanden heb, een gitaar, een tekst. Snaren en woorden. En klanken. Daarna wordt alles gemengd. Woorden worden lettergrepen, de gitaar wordt percussie. Alles is mogelijk. Met een minimum aan middelen. De eenvoudigste bovendien.” en dat wordt nu opnieuw bevestigd.
20 anos depois do primeiro disco (Phados), gravado na Bélgica, e sete anos depois do segundo (Troubadour), Lula Pena lança um novo álbum, intitulado ‘Archivo Pittoresco’. Pare este terceiro álbum a cantora portuguesa volta a trabalhar com uma editora belga, Crammed Discs. É um álbum acústico no qual a artista interprete temas em várias línguas para além do português, como italiano, inglês, grego e francês, a partir de textos próprios e de outros autores. Já há que a cantora disse: “Quando componho, trabalho com o que tenho nas mãos, que é uma guitarra, um texto. Cordas e palavras. E sons. Depois misturam-se. As palavras passam a ser sílabas, a guitarra passa a ser percussão. Qualquer coisa é possível. Com um mínimo de recursos. E os mais simples.” e tudo isso agora foi confirmado.

Dit is wat Lula Pena zelf zegt over het album:
Dit is een vrij en open repertoire, een levend lichaam dat zich bij elke voorstelling verschillend gedraagt. Elke voorstelling is een uniek stuk waarin de verschillende nummers en fragmenten zich op andere wijze kunnen verhouden, afhankelijk van het humeur, de inspiratie, de interactie met het publiek en een tijdelijk element gebaseerd op de combinatie van stem en gitaar. De volgorde op de plaat is enkel een lineaire mogelijkheid en ik moedig de luisteraar aan om verschillende volgordes uit te proberen, zoals ik live ook doe. Archivo Pittoresco refereert naar verschillende zaken, waarvan de belangrijkste het ‘proces’ van de creatie is -gebaseerd op de 19de-eeuwse beweging van schilders die besloten hun ateliers te verlaten op zoek naar organische landschappen, ruïnes, asymmetrische vergezichten- en waarbij ik hetzelfde pad wil bewandelen in de muziek, zwervend tussen verschillende talen.
Lula Pena diz o seguinte sobre o álbum:
Este é um repertório aberto e livre, um corpo vivo que se comporta de maneira diferente em cada performance. Cada performance é uma peça única, na qual as várias canções e fragmentos se podem relacionar de maneiras diferentes, consoante o humor, a inspiração, a interação entre o público e uma entidade temporária composta pela junção da voz com a guitarra. A sequência deste álbum é apenas uma possibilidade linear e encorajo o ouvinte a experimentar ordens diferentes, tal como eu faço em concerto.
Archivo Pittoresco refere-se a inúmeras coisas, a mais importante é o “processo” de criação - baseia-se no movimento de pintores do século XIX, que decidiram sair dos seus ateliers e explorar paisagens orgânicas, ruínas, vistas assimétricas - eu queria explorar o mesmo caminho na música, vagueando entre diferentes línguas.

Ik hou ervan om te spelen met het lot, hetzij als bestemming en lot, hezij als vertrekpunt en einddoel. Ik ben meer geïnteresseerd in wat zaken gemeen hebben dan in de verschillen. Ik probeer door te dringen tot de kern die aan de basis ligt van verschillende muziekstijlen, tot de essentie. Er is een verborgen waarheid die ik wil vinden. De eenvoud van de stem, snaren en een resonant lichaam zullen me helpen die te vinden, tenminste voor mezelf. Ik hoop dat deze subtiele ervaring ook de beleving van anderen zal stimuleren.”
Gosto de brincar com o destino, enquanto sorte e destino enquanto ponto de chegada ou objetivo. Estou mais interessada em descobrir o que as coisas têm em comum do que o que as distingue. Procuro chegar ao cerne do que constitui todos os diferentes tipos de música - à medula. Há uma verdade escondida que quero encontrar. A simplicidade da voz, cordas e um corpo ressonante ajudar-me-ão a descobri-la, pelo menos para mim mesma. Espero que esta experiência subtil estimule a perceção dos outros.
Lula Pena is in februari en in mei te gast in België en Nederland

Lula Pena is een behoorlijk eigenzinnige artieste, die stilaan zo een beetje een mythe geworden is. Gezien de speciale keuze van de songs in verschillende talen geef ik hier ook graag wat meer uitleg mee van de artieste zelf over de betreffende nummers.
Lula Pena é uma artista bastante obstinada, que tornou-se quase numa espécie de mito. Dada a escolha especial de canções em várias línguas acho que vale a pena passar aqui mais explicações da própria artista sobre as músicas.

Poema/Poème
Een eigen tekst in het Frans, waarbij de klank, de betekenis en spelling van de woorden tot een ander semantisch perspectief komen, andere mogelijkheden voor interpretatie. Het wordt vervolgd met een gedicht van de Belgische surrealist Louis Scutenaire, vol verrassende evidenties, ‘Je ne suis pas d’une grande pauvreté’. Ik heb ze beide op muziek gezet.
Um texto meu, em francês, em que o som, o significado e a grafia das palavras se combinam para sugerir diversas perspetivas semânticas, outras possibilidades interpretativas. Seguido de um poema cheio de evidências surpreendentes do surrealista belga Louis Scutenaire, ‘Je ne suis pas d’une grande pauvreté’. São ambos musicados por mim.

Pesadelo da história
Een nummer dat is gebaseerd op verzen van de hedendaagse Braziliaanse dichter Ronaldo Augusto, en die teruggaan naar de vraag omtrent Afrikaanse erfgoed. Hij zegt: ‘Ik ben zwart, tot in mijn ziel’, refererend naar de verschillende vormen van slavernij waar we mee geconfronteerd worden, inclusief die van onszelf.
Uma música que fiz a partir de versos de Ronaldo Augusto, um poeta brasileiro contemporâneo, que remetem para a questão da herança africana. Diz: ‘O negro que sou, inclusive em alma’, dirigindo-se às diversas escravaturas a que nos submetemos, incluindo a de nós mesmos.

Ojos, si quereis vivir
Het is een lied uit de 17e eeuw, of misschien wel ouder, van één of meerdere anonieme auteurs, dat eigenlijk zegt dat de wereld van de zintuigen het spirituele in de wereld niet uitput.
Uma canção que remonta ao século XVII, ou mesmo antes, de autor ou autores anónimos, aqui numa melodia original, que nos diz basicamente que o mundo dos sentidos não esgota o sentido que há no mundo.

Las penas
Alhoewel ze op de CD apart genummerd zijn, is het mijn bedoeling dat de songs op ‘Archivo Pittoresco’ als één geheel beluisterd worden. Ik zie het Mexicaanse ‘Las penas’ dan ook als een verlengde van het Europese ‘Ojos, si quereis vivir’. Ik bewerk hier een oude opname, één van de eerste Edison opnames uit de jaren 20 van de vorige eeuw. Dit nummer van anonieme auteurs kwam als fonoplaat op de markt onder de titel ‘Que parte el alma’ en gaat eigenlijk over de totale overgave aan emoties.
Apesar de surgirem indexadas em CD, a minha intenção é que as canções de ‘Archivo Pittoresco’ se ouçam como uma só, e vejo a mexicana ‘Las penas’ como um prolongamento da europeia ‘Ojos, si quereis vivir’. Adapto aqui uma gravação antiga, feita sob a égide de Thomas Edison nos anos 20 do século passado. De autores anónimos, foi lançada para o mercado fonográfico como ‘Que partes el alma’ e, de certo modo, trata da submissão total aos sentidos.

Rose
Een song van Ederaldo Gentil, een Braziliaanse (Bahia) componist die in 2012 overleed. Rose is Rosa, de naam van een persoon, maar uiteraard ook van een bloem, en het maakt ons attent op de fonetiek van het nummer. Het ‘O que é que houve com Rose, hein?’ kan als woordspeling op verschillende manieren worden geïnterpreteerd. Door transmutatie verwijst het naar durf, naar actie, resulterend in een dubbelzinnige betekenis.
Uma canção do compositor e cantor baiano Ederaldo Gentil, falecido em 2012. Rose é Rosa, o nome de uma pessoa mas também o de uma flor, claro, e, mantendo-nos atentos à fonética do tema, aquele ‘O que é que houve com Rose, hein?’ transforma-se facilmente em ‘o que é que ouve com rose’ ou, melhor ainda, em ‘o que é que ouve com/ ouse’. Aí, por via da transmutação, remete para o atrevimento, para a ação, reforçando um significado ambíguo.

Ausencia
Is een lied van Violeta Parra, de grote Chileense componiste en ethnomusicologe, voorvechtster in de opleving en heruitvinding van de Latijns-Amerikaanse folclore. ‘Afwezigheid’ is een paradox. Onze geest en herinneringen verhinderen ons totaal afwezig te zijn. Als ik optreed probeer ik tegelijkertijd aanwezig en afwezig te zijn. Ik zou liever niet op dat podium staan, maar ik ben er. Dit proces verplicht me tot denken en uit te drukken in real time, direct te reageren. En zo ben ik op elk moment vastgepind en toch weer niet. En dat is verrassend en tegelijkertijd elke keer weer schitterend.
Um tema de Violeta Parra, grande compositora, intérprete e vulto da etnomusicologia chilena, artífice fundamental do reavivar e reinventar de modos folclóricos latino-americanos. A ausência é um paradoxo. A nossa mente e as nossas memórias nunca nos permitem estarmos completamente ausentes. Quanto atuo tento estar ao mesmo tempo presente e ausente. Preferia não estar em palco, mas estou. Este processo obriga-me a pensar e a expressar-me em tempo real, a reagir ao momento. E aí, sim, estou e não estou presa a cada instante. E é surpreendente e maravilhoso de cada vez.

Pes mou mia lexi
Een song van de illustere Griekse componist Manos Hadzidakis, uitgebracht voor de film ‘Alloimono stous neous’. De titel is te vertalen als ‘zeg mij het woord’, of misschien eerder ‘Geef me het woord’. Ik heb het opgepikt enkele jaren terug, toen Griekenland het eerste slachtoffer in de EU werd van de globale economische crisis en op de rand van de financiële afgrond stond. In zekere zin wilde ik eraan herinneren dat we qua woordenschat allemaal Grieken zijn.
Uma canção da autoria de Manos Hatzidakis, ilustre compositor grego, estreada em 1961 no filme ‘Alloimono stous neous’. Quer dizer: diz-me a palavra – ou, talvez, dai-me a palavra. Adotei-a há uns anos, quando a Grécia foi o primeiro país da União Europeia a sofrer os efeitos da crise económica global, chegando ao colapso financeiro. De certa forma quis relembrar que lexicamente somos todos gregos.



A diosa (No potho reposare)
Een traditional uit Sardinië over een liefde die zich op afstand afspeelt, in het plaatselijk dialect en bewerkt door de componist Giuseppe Rachel naar een gedicht van Salvatore Sini. Jaren geleden speelde ik op Sardinië en hoorde het daar zingen. Het bleef meer dan 20 jaar in mijn hoofd hangen, alhoewel ik slechts een paar verzen had bijgehouden. En nu vond ik dat ik op zoek moest naar de betekenis. Het begint dan ook toepasselijk met: ‘ik kan niet rusten’.
Um tradicional sardenho sobre o amor vivido à distância, no dialeto local, adaptado pelo compositor Giuseppe Rachel a partir de um poema de Salvatore Sini. Toquei na Sardenha há muitos anos e ouvi-o a ser cantado. Ficou-me na cabeça durante duas décadas, ainda que só me recordasse de um par de versos seus. Agora, senti que tinha de ir em busca do seu significado. Apropriadamente começa assim: ‘não posso repousar’.

O ouro e a madeira
Nog een nummer van Ederaldo Gentil. Een fragment uit de tekst: ‘Ostra nasce do lodo/ gerando pérolas finas’ - ‘De oester wordt geboren in de modder en brengt prachtige parels voort’, een pure alchemistische code. Hoewel het een element van simplificatie heeft, waarin een deel als het geheel beschouwd wordt, heeft het ook te maken met de vraagtekens die ik al plaatste bij een optreden: ‘Ik zou niet de weg willen zijn/ daarom sluit ik die af// Nog minder zou ik het veld willen zijn, het graan zou volstaan voor mij/ Nog minder het concert zijn, maar slechts het lied’.
Outra vez Ederaldo Gentil. A sua letra diz que a ‘Ostra nasce do lodo/ gerando pérolas finas’, puro código alquímico. Além de que possui um elemento de reducionismo, em que se toma o todo pela parte, que, entre muitas outras, remete para as questões de atuação e alinhamento a que já aludi: “Não queria ser caminho/ porém o atalho// Muito menos ser o campo/ me bastava o grão/ Não queria ser a vida/ porém o momento/ Muito menos ser concerto/ apenas a canção”.

Cantiga de amigo
Een nummer van Elomar, een Braziliaanse zanger en componist die op een organische manier de middeleeuwse ballade naar het achterland bracht. Het gaat over onbeantwoorde liefde en refereert naar een Galicisch-Portugese traditie uit de tijd van de troubadours. Liefde is vrij en wild maar ook mystiek en symbolisch en eigenlijk verwijs ik via dit nummer naar de verschillende niveaus waarin ze zich manifesteert.
Um tema de Elomar, cantor e compositor brasileiro que, de modo orgânico, transferiu o romanceiro medieval para o sertão. Trata do amor não correspondido e é uma referência à tradição galaico-portuguesa, do tempo dos trovadores. O amor é livre e selvagem mas também místico e simbólico e, no fundo, por intermédio desta canção, remeto para os diferentes níveis em que ele se manifesta.

Deus é grande
Allahu Akbar, etc. Ik zette deze verzen van Bénédicte Houart, een hedendaagse Portugese dichteres die in België werd geboren, op muziek. Ze komen uit haar bundel ‘Recognition’. Het gaat hier niet zozeer om religie in de institutionele betekenis, maar wel die in de etymologische zin: letterlijk het samenvoegen van de Latijnse prefix ‘re’ met ‘ligare’, wat betekent verenigen, samenbrengen, etc., wat finaal betekent ‘opnieuw verbinden’. God is slechts het platform, het netwerk. In dit perspectief kan het niet geloven een meer religieuze houding opleveren, in de mate dat het ons zelf doet zoeken naar alle soorten verbindingen tussen de dingen.
Allahu Akbar, etc. Musiquei estes versos de Bénédicte Houart, poeta portuguesa contemporânea nascida na Bélgica, originalmente publicados num livro seu chamado ‘Reconhecimento’. Não é tanto acerca da religião no sentido institucional quanto no etimológico, que fala da junção do prefixo latino ‘re’ com ‘ligare’, que significa unir, atar, etc., levando ao ‘voltar a ligar’. É Deus enquanto plataforma, rede. Contudo, nesta perspetiva, não crer pode revelar-se a atitude mais religiosa na medida em que nos leva a procurar por nós próprios todo o tipo de ligações entre as coisas.

Breviário
ofwel (brevier) samenvatting, opsomming. Het gaat over ‘de komst van de grote boot’ in Breves, op het eiland Marajó in de monding van Amazone, maar ook over de aankomst aan land van wie in een lichaam over water reist. Wat gebeurt er precies in dit membraan tussen de elementen? Wat verandert er? Dit zijn woorden van de vooraanstaande Braziliaanse essayiste-professor Jerusa Pires Ferreira, door mij op muziek gezet. Jerusa werd uitgedaagd om een gedicht te maken op basis van een foto van het stadje genomen vanop een boot, met het standbeeld van Onze Lieve Vrouw van Santa Ana op de voorgrond, en zo kwam ‘Breviário’ tot stand, haar manier om deze foto op een andere manier tot leven te brengen.
ou um resumo, um sumário. É sobre a “vinda do grande barco” a Breves, na ilha de Marajó, foz do Amazonas, mas igualmente acerca da chegada a terra de quem viaja por um corpo de água. O que se passa realmente nessa membrana entre os elementos? O que se altera? São palavras da destacada ensaísta e professora brasileira Jerusa Pires Ferreira musicadas por mim. Jerusa foi desafiada a redigir um poema com base numa fotografia da vila tirada de um barco, com a estátua de Nossa Senhora de Santa Ana em primeiro plano, e daí nasceu “Breviário”, a sua forma de conferir outra vida a esse retrato.

Come wander with me
Dit nummer komt uit ‘Twilight Zone’. Het is trouwens de titel van een aflevering v de serie uit 1964, en werd ingezongen door Bonnie Beechter. Het werd geschreven door Anthony Wilson, de muziek is van Jeff Alexander. Ik gebruik het gewoonlijk als eerste nummer van een concert, een soort uitnodiging voor het publiek om mij te volgen door de de zweverige landschappen van de songs op een tocht door de wereld. Hier staat het op het einde van de plaat, misschien met opzet, als een uitnodiging voor de luisteraar om naar een live concert te komen, en met wat geluk een dimensie hoger te komen en op een andere manier deel uit te maken van dit ritueel.
Este tema vem diretamente da ‘Twilight Zone’. É, aliás, o título de um episódio da série, emitido em 1964, em que surge pela voz de Bonnie Beecher. Foi escrito por Anthony Wilson e musicado por Jeff Alexander. Costuma ser o princípio dos meus espetáculos, como que atraindo o público para que siga comigo pelas paisagens errantes das canções, atravessando mundos. Agora, no disco, coloquei-a no fim, quiçá intencionalmente, como quem convida quem o escuta a ir a um concerto meu e, com sorte, passar pela experiência de saltar de dimensão e comungar desse ritual com outra propriedade.”